سه راه‌حل برای بایدن در خروج از بن‌بست برجام و مذاکره با ایران

به گزارش پایگاه خبری نماد برتر، نشریه پولیتیکو در گزارشی اعلام کرد: رئیس‌جمهور آمریکا از ماه‌ها پیش وعده داده سیاست خارجی ترامپ در قبال ایران را معکوس کند. چون خروج ترامپ از برجام با بی‌پروایی همراه بوده و سایر رویکردها هم شکستی خطرناک بود.

اکنون موضوع فوریت پیدا کرده است و سه گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیشرفت‌های قابل توجه و البته قابل بازگشت در برنامه هسته‌ای ایران را نشان می‌دهند و اگر ایران از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند نشود به کاهش اجرای تعهدات ذیل توافق ادامه خواهد داد.

در شرایط سیاسی فعلی رد پیشنهاد آنتونی بلینکن وزیرخارجه آمریکا (اول ایران تعهدات را برگرداند بعد آمریکا ) توسط ایران کاملا قابل درک است. دولت ترامپ اعتبار دیپلماتیک آمریکا را نه‌تنها در توافق هسته‌ای ایران، بلکه در طیف وسیعی از توافق‌نامه‌های بین‌المللی از بین برده است. حتی آن دسته از مقامات ایرانی که همچنان حامی برجام هستند هم نگرانند که دولت بایدن اراده سیاسی برای رفع کامل تحریم‌ها را که پیش‌تر وعده داد بود، داشته باشد.

حسن روحانی گفته برجام یا به‌عنوان توافق برد-برد برای تمام طرف‌ها پابرجا خواهد ماند یا در نهایت به‌عنوان توافق باخت-باخت . از آنجا که آمریکا به‌دنبال احیای مجدد آن است،  تجربه کاهش تحریم‌های ایران پس از اجرای برجام ناامید‌کننده بود. اکنون ثابت شده برداشته شدن تحریم‌ها امری پیچیده بوده و اقتصاد ایران نیز آن را تجربه کرده است. دولت اوباما تلاش کرد تا منافع اقتصادی را که وعده داده بود به ایران برساند.

اما اگر ایران بر موضع بماند، بعید است آمریکا اولین طرفی باشد که به توافق برگردد. برداشتن گام اول، بازگرداندن گسترده اعتبار آمریکا نزد متحدان اروپایی و جامعه بین‌المللی خواهد بود و با قول بایدن برای بازگرداندن دیپلماسی چندجانبه سازگار است.

با توجه به اینکه نه واشنگتن و نه تهران اولین به‌طور کامل به تعهدات باز نخواهند گشتد، بایدن باید راهی را برای انجام کاری ماهرانه و دشوار پیدا کند. هر دو طرف مجبور شوند تا به‌طور همزمان پایبندی توافق را از سر گیرند. این روش ممکن است دلپذیرترین گزینه باشد اما به بحث‌های فنی قابل‌توجهی بین دو طرف نیاز دارد.

در عین حال، جو بایدن باید راهی برای گفت‌وگوهای مستقیم باز کند. اولین قدم وی باید به اندازه کافی قابل‌توجه باشد تا اعتقاد به منطق اصلی برد‌-برد توافق را در نظر آورد و به مقامات ایرانی دلیل منطقی برای تعامل با آمریکا ارائه دهد. اما ممکن است به حدی محدود باشد که آمریکا را در خارج از توافق نگه دارد و با پیشنهاد منتقدان بر ضرورت اقدامات متقابل ایران تاکید کند. برداشتن اولین گام می‌تواند نشانه‌ای از قدرت بایدن باشد.

وی می‌تواند با این کار به منتقدان داخلی برجام نشان دهد آزار دیدن باعث نمی‌شود بر سر سیاست درقبال ایران مصالحه کند. اگر بایدن این مسیر را طی کند، مقامات آمریکا ، اروپا و ایران درحال بررسی این هستند که اولین اقدام منطقی چه می‌تواند باشد.

بنابراین سه راه‌حل برای بایدن به منظور رفع بن‌بست هسته‌ای با ایران وجود دارد. نخست اینکه آمریکا می‌تواند معافیت‌های فروش نفت ایران را دوباره برقرار سازد و تلاش دولت بایدن برای پیوستن مجدد به توافق هسته‌ای با افزایش فروش نفت ایران، منطق برد-برد توافق هسته‌ای را نشان خواهد داد. درآمد ایران از فروش نفت به حساب‌های سپرده‌گذاری تعلق می‌گیرد و تحت شرایط معافیت تحت نظارت دقیق قرار می‌گیرد. درآمد ایران برای تجارت معاف از تحریم با کشوری که وجوه در آن نگهداری می‌شود، استفاده می‌شود. چنین اقدامی در جهت رفع یک تنش اساسی با متحدان واشنگتن مانند کره‌جنوبی، ژاپن و هند است که امنیت انرژی آنها تحت ‌تاثیر تحریم‌های ایالات‌متحده علیه ایران قرار گرفته است.

دوم اینکه ، دولت بایدن می‌تواند از درخواست ایران برای دریافت وام از صندوق بین‌المللی پول پشتیبانی کند. درخواست ایران با وجود ارزیابی فنی صندوق بین‌المللی پول مبنی بر اینکه ایران واجد شرایط حمایت مالی برای رسیدگی به بحران همه‌گیری کرونا همه‌گیری است، نادیده انگاشته شده است. ایران اعلام کرده آماده است این وجوه به حساب‌های خارج از کشور واریز شود تا برای پرداخت واردات معاف از تحریم استفاده شود.

وجوه مستقیما به خزانه دولت ایران وارد نمی‌شود، بلکه برای پرداخت کسری تجارت استفاده می‌شود. دولت بایدن باید این وام را به‌عنوان بخشی از تعهد برای رسیدگی به تاثیرات انسانی تحریم‌ها و فشار گسترده‌تر برای تشویق صندوق بین‌المللی پول برای استفاده از ظرفیت‌های مالی کامل در جهت رسیدگی به بحران اقتصادی ناشی از همه‌گیری اعطا کند.

گزینه سوم هم می‌تواند سهولت دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجود خود باشد. درحال‌حاضر، ایران تقریبا به ۱۰درصد از ذخایر دسترسی آزاد دارد. آن هم در شرایطی که فشار فوق‌العاده‌ای بر ارز ایران وارد و تورم بالایی ایجاد کرده است. به‌گونه‌ای‌که به مردم عادی آسیب می‌رساند. ایران در تلاش برای دستیابی به دارایی‌های بلوکه شده درگیر مذاکرات گسترده با بسیاری از کشورها است.

دولت بایدن می‌تواند به این کشورها از جمله متحدانی چون آلمان و کره‌جنوبی مصوبات و راهنمایی‌های لازم را بدهد تا بانک‌های مرکزی و تجاری بتوانند به راحتی از طرف دارندگان حساب‌های ایرانی پرداخت‌ها را انجام دهند. همانند معافیت‌های نفتی و وام صندوق بین‌المللی پول، این پرداخت‌ها نیز می‌تواند به تجارت معاف از تحریم محدود شود که نتیجه اصلی آن پایین آمدن نرخ تورم است.

اگر بایدن هر یک از این سه گام را بردارد، می‌توان انتظار داشت ایران از افزایش برنامه هسته‌ای دست بردارد. هیچ یک از کشورها تعهدات را تحت برجام به‌ طور کامل اجرا نمی‌کنند اما اکنون فرصتی برای گفت‌وگوهای جدید با روح دیپلماسی برد-برد ایجاد شده است. هیچ تضمینی برای موفقیت در این گفت‌وگوها و روند پیچیده احیای برجام وجود ندارد ولی بایدن باید به خود ضربه‌ای بزند. بعد از گذشت چهار سال، ژست‌های بزدلانه قادر به انجام این کار نیستند. اکنون وقت جسور بودن است.